Rydyn ni’n lwcus iawn ein bod ni’n ble rydyn ni, ac yn yr oes rydyn ni, fel nad ydyn ni wedi arfer â gweld silffoedd gwag neu brin mewn archfarchnadoedd. Dydyn ni ddim chwaith wedi arfer â rhywun yn dweud wrthon ni sut, a phryd, i siopa am fwyd.
Diolch i COVID-19, mae’r dyddiau o bicio allan i brynu ambell beth yn ôl y galw – a bod bron yn siŵr bod hen ddigon o’r eitemau hynny mewn stoc – bellach yn ymddangos fel moethusrwydd a braint nad oedd y rhan fwyaf ohonon ni, i fod yn onest, yn ymwybodol ohonyn nhw.
Nawr, wrth i’r mesurau cloi ddechrau cael eu llacio ac wrth i ni ddechrau dychmygu dychwelyd at ‘normalrwydd’, mae angen gofyn cwestiwn pwysig: a allwn ni ddysgu unrhyw wersi gan sut mae COVID-19 wedi effeithio ar ein harferion siopa; a oes unrhyw newidiadau rydyn ni wedi eu gwneud yr hoffen ni eu cadw?
Rydyn ni’n gwybod bod cynnydd wedi bod yng nghigyddion Cymru sy’n cynnig gwasanaethau ar-lein a chludo i’r cartref yn ystod y cyfnod cloi, a gan bod cwsmeriaid yn gadael y tŷ yn llai aml ac am gyfnodau byrrach, efallai bod y cyfleustra o brynu’n lleol bellach yn ôl ar yr agenda i nifer o siopwyr.
Nid peth gwael o gwbl mo hynny, yn ôl Prif Weithredwr Hybu Cig Cymru, Gwyn Howells.
Wrth roi tystiolaeth trwy gyswllt fideo i bwyllgor yn y Senedd yn ddiweddar, pwysleisiodd fod y ffaith bod COVID-19 wedi amharu ar gadwyni bwyd mewn gwirionedd wedi amlygu pwysigrwydd diogelu’r cyflenwad bwyd i Gymru, ac y gellid ei ddefnyddio i ddylanwadu ar bolisi yn y dyfodol.
Yn syml, mae ‘diogelu’r cyflenwad bwyd’ yn golygu’r graddau y gallwn ni ddibynnu ar gael y bwyd rydyn ni ei eisiau a’i angen, pan rydyn ni ei eisiau a’i angen. Fel yr eglurodd Gwyn wrth ACau:
“Mae’r argyfwng [coronafeirws] wedi rhoi straen ar fusnesau yn y sector. Mae rhai wedi gallu arloesi a chreu cadwyni cyflenwi lleol newydd er mwyn cwrdd â galw’r cwsmer.
“Wrth i ni edrych tua’r dyfodol ar ôl yr argyfwng presennol, mae’n rhaid i ni ddysgu’r gwersi a sicrhau bod gan bobl ffynhonnell ddibynadwy o brotein o ansawdd da, sydd wedi ei gynhyrchu o safonau uchel amgylcheddol, waeth beth fo’r amharu a achoswyd gan ddigwyddiadau allanol.”
Yn ffodus, mae Cymru mewn safle da i gynnig bwyd cryf, cynaliadwy o safon uchel – yn enwedig, cigoedd coch fel porc, Cig Oen Cymru a Chig Eidion Cymru – i gwsmeriaid mewn blynyddoedd i ddod. Mae hyn oherwydd bod ein tirwedd, gan gynnwys ein glaswelltir cyfoethog, glawiad uchel a thopograffi naturiol, yn creu’r amgylchedd perffaith i ffermio’r anifeiliaid hyn.
Nawr yn fwy nag erioed, mae pwysigrwydd cael mynediad at fwyd ffres, o ansawdd da yn flaenoriaeth i bobl. Gyda llai o ddolenni yn y gadwyn gyflenwi os ydych chi’n prynu’n lleol, nid yn unig bod y bwyd hwnnw’n fwy diogel ac yn fwy tebygol o gyrraedd silff y siop neu gownter y cigydd, ond mae hefyd yn well i’r blaned unwaith iddo gyrraedd, oherwydd y milltiroedd bwyd is.
Ar ôl yr Ail Ryfel Byd, y tro diwethaf roedd diogelu’r cyflenwad bwyd yn broblem fawr i’r DU, cafodd rhagor o dir ei droi i mewn i dir fferm wrth i’r genedl sylweddoli y byddai’n rhaid iddi fwydo ei hun heb orfod dibynnu ar rymoedd allanol na ellid eu rheoli pe bai argyfwng arall yn digwydd yn y dyfodol. Mae coronafeirws wedi ein hatgoffa ni nad yw pethau’n digwydd yn ôl y cynllun bob tro, a bod yn rhaid i ni allu cynnal ein hunain bryd hynny.
P’un ai yw’n cael ei brynu’n uniongyrchol gan y cynhyrchydd wrth gât y fferm neu farchnad ffermwyr, neu gan eich cigydd, mae bron pawb yng Nghymru yn byw dafliad carreg o dir fferm, a thu ôl i’r dirwedd gyfarwydd honno saif y ddau gynhwysyn hanfodol a sylfaenol sy’n diogelu’r cyflenwad bwyd: y ffermwr, a’r anifeiliaid. Mae siopa am gig a chynnyrch lleol eraill yn cadw economïau lleol yn gryf, yn diogelu’r cyflenwad bwyd yn dda, yn cadw’r milltiroedd bwyd i lawr ac yn cadw cymunedau gyda’i gilydd – neges mae Glyn yn awyddus i gwsmeriaid ei dysgu o’r argyfwng diweddar.
Rydyn ni wedi bod yn ddiolchgar am weithwyr allweddol – sy’n cynnwys cynhyrchwyr bwyd – yn ystod COVID-19. Rydyn ni wedi eu hangen nhw mewn ffordd na welwyd erioed yn ystod y genhedlaeth hon.
Yn ystod yr wythnosau, misoedd a hyd yn oed efallai’r blynyddoedd nesaf, unwaith i’r cyfnod cloi ddod i ben ac i coronafeirws droi’n atgof, ni ddylen ni anghofio sut deimlad oedd diffyg mynediad neu lai o fynediad at y pethau roedd eu hangen arnon ni, fel bwyd.
Gadewch i ni hefyd gofio pwysigrwydd cefnogi ein cynhyrchwyr bwyd, a pharhau i gefnogi diwydiant ffermio, amaeth a bwyd Cymru trwy brynu’n lleol o ddewis yn hytrach nag o rheidrwydd, fel eu bod nhw yna y tro nesaf mae eu hangen nhw arnon ni hefyd.
Ewch i’n cyfeirlyfr ar-lein am restr lawn o gynhyrchwyr a manwerthwyr Porc Blasus a defnyddiwch ein map rhyngweithiol i ddod o hyd i’ch ffermwr a gwerthwr agosaf.
